Gokverslaafd of niet: wanneer is het tijd om in te grijpen?

Je bent heus niet elke dag op een online goksite te vinden en heel veel geld zet je ook niet in. Ok, als je het optelt in een jaar zou je er best wat designerkleding van kunnen kopen. En ok, als je niet speelt, denk je er soms aan. Maar je hebt er vooral plezier van! Toch? Of … is het tijd om in te grijpen?

Dinsdagochtend, 7.48 uur bij de halte van lijn 42. De bus reed net voorbij. Omdat je niet wilt roken – stel, je rookt – pak je je telefoon maar weer uit je tas. Snel even inloggen en een piepklein gokje wagen in die gezellige kleurige wereld. Een paar euro maar. 

Wie gokt, wint altijd. Dat wil zeggen: lichamelijk. Als je namelijk geld inzet, met de kans meer geld te winnen of het juist te verliezen, krijg je een prettig gespannen gevoel. En als je een keer winst maakt, hoe klein ook, komen er geluksstofjes in je brein vrij zoals dopamine. Die vertellen je dat wat je aan het doen bent, fijn is. Reden om je geluk nog eens te beproeven – je lichaam houdt van geluksstofjes.

Iedereen die geld (of iets anders) inzet krijgt ze er gratis bij, maar als je vaker gaat gokken worden ze minder afhankelijk van winst of verlies. De geluksstofjes komen op een ander moment in het spel vrij: nog voor de uitslag bekend is. Ofwel, net voordat de – bijvoorbeeld – fruitautomaat stopt met draaien. Ze lopen eigenlijk vooruit op de nog onzekere winst. Zo krijg je de neiging om vaker te gokken. En loop je meer risico. 

Gokken is gewoon leuk

De kans iets te winnen, dat fijne gevoel áls je iets wint, de spanning voordat je weet of je inzet is verdubbeld of verdwenen – gokken is ook gewoon een spel. Een leuk spel. Het aantal mensen dat in de problemen komt, is klein. Naar schatting minder dan 5% van iedereen die gokt. Sterker, er is zelfs onderzoek dat het in sommige gevallen je geheugen, concentratie en probleemoplossend vermogen vergroot. Al is het wel zo eerlijk om erbij te zeggen dat dit onderzoek werd gedaan onder 76 ouderen tussen de 50 en 88 jaar, in een staat in Amerika. 

Niet veel later in de bus – je moet eigenlijk nog iets doorlezen voor je werk – kun je het niet laten even terug te gaan naar het spel waar je net 5 euro bent verloren. Zo’n bedragje win je makkelijk terug. En ja hoor! Tien euro. Nu zou je natuurlijk gek zijn als je niet even doorging met de extra euro’s die dit opleverde. Want, trouwens, gisteren en eergisteren heb je ook niet gegokt, de verslaving is nog lang niet in zicht. Of wacht, zondagavond laat was je heel even online bezig. Maar dat was echt maar 5 minuten.

Gevarenzone

Je hoeft niet elke dag te gokken om toch in de gevarenzone te zitten. De signalen dat je je daarheen beweegt, klinken niet voor iedereen even logisch. Een van die signalen is bijvoorbeeld dat als je bij verliezen meteen denkt: dit ga ik compenseren door opnieuw – en misschien iets hoger – in te zetten. Het kan goed dat je daarbij tegen jezelf zegt dat je door je eerdere verlies immers meer kans hebt om nu te winnen. In de vakliteratuur heet dat de gamblers fallacy. Als je weet dat jouw nummers, kleuren of combinaties de laatste twintig keer niet zijn gevallen, weet je heel zeker dat er nu meer kans is. Alleen, dat is natuurlijk niet zo. De kans om te winnen verandert nooit, wat er ook voor of na gebeurt – sla de wiskundeboeken over kansberekening er maar op na. 

Hetzelfde geldt als je bij winst denkt: Now we’re talkin’, en de winst meteen inzet om nog meer winst te gaan maken (het was toch alleen maar winst!). Of omdat je denkt: ‘ik won de vorige keer echt bíjna. Ik ben stiekem goed in aan het worden.’ Spelletjes zijn er trouwens goed in om je het gevoel te geven dat je veel wint: er gaat van alles joelen, rinkelen en flitsen als je wint, maar niet als je verliest. Een hysterisch geluid vergezeld van epilepsie-opwekkende lichtshows onthoud je natuurlijk beter dan die keren dat het gewoon stil bleef omdat je niks won. Het lijkt alsof je veel hebt gewonnen, maar in de praktijk heb je netto een tientje verloren. ‘Valse winst’ heet dat.

Oepsie. Je ging even online om een nieuwe regenbroek te kopen, maar voor je het wist had je even ingelogd voor je dat grappige spelletje waar je laatst zomaar 25 euro won. Het was toch rotweer. Toen je weer opkeek, was er drie kwartier voorbij gegaan.

Als je veel en snel achter elkaar gokt, raak je eigenlijk een beetje verdoofd. Je beloningscentrum – ofwel je stratium ventrale – is volcontinu in bedrijf en raakt oververhit. Je gaat vaak ook grotere risico’s nemen om hetzelfde te voelen als bij de eerste euro die je ooit inzette. Het is dus riskanter om spelletjes te spelen waarbij je meteen de uitslag krijgt en ook meteen opnieuw in kunt zetten. Je komt je in een soort flow. Die wordt veroorzaakt door de dopamine. Zoek je de snelheid en de flow juist op, weet je dat je mogelijk aan het voorsorteren bent voor de verkeerde afslag. 

Meer signalen

De gevarenzone is gelukkig nog geen verslaving. Volgens de psychologische boekjes zijn er verschillende symptomen die aanduiden dat er wel iets aan de hand is. Die hoef je niet allemaal tegelijk te hebben en je hoeft zeker niet elke dag te gokken om toch in de gevarenzone te zitten. De symptomen die het meest genoemd worden door therapeuten zijn dat stoppen of minderen je snel geïrriteerd of onrustig maakt. Dat je wel pogingen onderneemt om te minderen, maar dat het niet lukt en steeds langer doorgaat dan je van plan was. Steeds meer moeten gokken om die prettige opwinding te voelen. Vooral willen gokken als je je naar voelt, dus bijvoorbeeld somber bent of je ergens zorgen om maakt.

Nog een symptoom is dat je er vaak aan denkt, bijvoorbeeld ook onder je werk of als je bij iemand op bezoek bent: wanneer kan ik weer even? Of als je merkt dat je liegt over je gokgedrag, bijvoorbeeld over hoe vaak je het doet of hoeveel je eraan uitgeeft. Heel duidelijke symptomen zijn natuurlijk als je leven er echt onder begint te lijden, dus dat je geen aandacht meer hebt voor belangrijke dingen zoals relaties of je werk, of dat je het financieel niet meer kunt bolwerken doordat je je geld vergokt.

Woensdagavond 21.46 uur. Je hebt je rapportje voor werk nog even afgeschreven, en nu mag je jezelf belonen met iets leuks. Gokje dan maar? Zou wel fijn zijn die tien euro van gisteren terug te winnen. Terwijl je bezig bent, belt je bestie, die verhuisd is naar Australië. Eindelijk, je hebt haar als zo lang niet gehoord. Je denkt even na en drukt haar dan weg. First things first, ze belt vast nog wel een keer.

Schrijf het eens op

Probleemgokkers stoppen zelden uit zichzelf. Daarom is het veel slimmer om in te grijpen als je heel voorzichtig de verkeerde richting op gaat. Schrijf om daarachter te komen eens een week op hoeveel je gokt, op welke momenten dat het aantrekkelijkst is en waarom. Herken je daarna een paar dingetjes van hierboven? Neem een break van twee weken en kijk hoe dat gaat. Was dat echt lastig en kon je aan niks anders denken? Misschien is het dan verstandig om helemaal te stoppen. Als dat niet lukt, is het een goed idee in actie te komen. Loketkansspel.nl is een goed begin. 

Zaterdagochtend, 10.11 uur. Je had je voorgenomen om met een croissantje en een dubbele latte havermelk met extra vanilleshot en marshmallows nog even die digitale machine leeg te halen met een max inzet van 10 euro. Je pakt je telefoon en ziet dat je bestie net gebeld heeft voor zij aan de andere kant van de wereld naar bed gaat. Je aarzelt even. Dan bel je haar terug. ‘Zeg, denk jij dat ik verslavingsgevoelig ben?’